Gdy dziecko idzie do szkoły, opuszcza bezpieczne środowisko i spędza coraz więcej czasu poza domem. Przedszkole powinno przystosować malca do nowej sytuacji, nie zmienia to faktu, że rozpoczyna się zupełnie nowy etap w jego życiu. Etap, który ma spory wpływ na rozwój psychiczny i emocjonalny – zaważy na jego dorosłym życiu. Poznaj wpływ szkoły na rozwój osobowości dziecka, dowiedz się, jak przebiega kształtowanie się umysłu w wieku szkolnym.
Wyjątkowy wiek szkolny
Wiek wczesnoszkolny i środkowy wiek szkolny to okres między 7 a 12 rokiem życia, przypadający na okres uczęszczania do szkoły podstawowej. W tym okresie następuje szybki rozwój procesów poznawczych i usamodzielnienie poszczególnych czynności umysłowych; na znaczeniu nabierają takie podprocesy jak analiza, synteza, abstrahowanie i uogólnienia. Zmienia się sposób myślenia, przybierając postać wewnętrznej czynności poznawczej, realizowanej z zasadami logiki. Rozwój dziecka w wieku szkolnym nie dokonuje się z dnia na dzień, a raczej etapami, stopniowo.
Przeczytaj też: co wpływa na rozwój psychiczny i emocjonalny dziecka.
Najważniejszym kierunkiem zmian jest zwiększenie samodzielności i kompetencji społecznych. Dziecko jest coraz bardziej niezależne we wszystkich sferach, w życiu szkolnym, domowym i osobistym. Psychika dzieci i nastolatków jest już na tyle rozwinięta, że umożliwia kontrolę i rozumienie swoich emocji i uczuć.
Kamienie milowe
Psychika dzieci i nastolatków wciąż się kształtuje i zachodzą w niej zmiany. Te najistotniejsze określamy kamieniami milowymi. W tym okresie najważniejszym obszarem zmian jest budowanie poczucia kompetencji, czyli opanowania norm i zasad życia społecznego, a także sprawności i umiejętności wykonywania zadań. Osoby z poczuciem kompetencji charakteryzują się umiejętnością współpracy z innymi, nie uciekają od zadań, są otwarte, lubią tworzyć i eksperymentować; potrafią przyjąć krytykę i wyciągnąć z niej naukę.
Dziecko w wieku środkowo szkolnym jest już po trzech etapach rozwoju psychospoołecznego:
- Etap podstawowej ufności vs braku ufności (1. rok życia), którego nabytą cechą jest zaufanie do opiekuna i wiara we własne zdolności sprawcze.
- Etap autonomii vs wstydu i zwolnienia (2-3. rok życia), podczas którego nabywa umiejętność okazywania własnej woli.
- Etap wychodzenia z inicjatywą vs poczucia winy (3-6. lat), w trakcie którego dziecko nabywa umiejętności asertywności i zdecydowania.
Na temat wcześniejszych etapów rozwoju szerzej pisaliśmy w osobnych artykułach:
- Jak rozwija się dziecko w wieku 3 do 6 lat?
- Jak psychicznie i umysłowo rozwija się dziecko w wieku 0-3 lat?
W wieku 6-12 lat, czyli na okres wczesno- i średnioszkolny przypada etap pracowitości vs poczucia niższości, podczas którego dziecko nabywa poczucia kompetencji.
Rozwój dziecka w wieku szkolnym odbywa się na wielu płaszczyznach
Kształtuje się pamięć, zwłaszcza logiczna, wzrasta jakość i szybkość zapamiętywanego materiału. Dziecko jest zdolne do refleksji nad własnymi doświadczeniami i rozwija umiejętność racjonalnego, logicznego myślenia; staje się zdolne do tworzenia hipotez i ich weryfikacji. Rozwój emocjonalny jest zrównoważony, a dziecko sprawnie kontroluje własne doznania emocjonalne.
Wiek szkolny to czas kilku autorytetów, głównie rodziców i szkolnego wychowawcy, ale też starszych kolegów. Rozwój psychiczny nastolatka w zakresie społecznym jest wypadkową wielu czynników, między innymi stosunków, atmosfery i przekonań wyniesionych z domu rodzinnego i nabytych w szkole od nauczycieli oraz rówieśników. Istotną rolę spełnia szkoła, w której dziecko spędza większość swojego czasu – wpływ szkoły na rozwój osobowości dziecka jest nie do przecenienia, a życie szkolne staje się bodźcem do rozwoju i podejmowania większych wysiłków umysłowych.
Przełomowym momentem rozwoju nastolatka jest wejście w wiek dojrzewania, w którym zachodzą nasilone zmiany w organizmie. Przemiany związane z okresem dojrzewania wpływają na płaszczyznę fizyczną, intelektualną i społeczno-emocjonalną. To okres sprzyjający obniżeniu samooceny i nastawieniu depresyjnemu – jest więc szczególnie ważne, by wspierać dziecko na każdym etapie rozwoju, również gdy nastolatek staje się młodym dorosłym.
