Czym jest trauma, stres traumatyczny i uraz psychiczny?

Dramatyczne przeżycia zawsze pozostawiają w człowieku ślad, który może objawiać się jako różnego rodzaju urazy psychiczne. Szczególnie osoby, które doświadczyły wojny – nie tylko żołnierze, ale i cywile – są narażone na mierzenie się z konsekwencjami traumy psychicznej. Walka z nią jest na szczęście możliwa i skuteczna, wymaga jednak profesjonalnego wsparcia.

Trauma – co to jest?

Trauma to silny, trwały uraz psychiczny, wywołany przez intensywne doświadczenia i dramatyczne przeżycia. Takim determinującym wydarzeniem może być np. wypadek samochodowy, śmierć bliskiej osoby, doznanie przemocy fizycznej lub psychicznej, a także udział w działaniach wojennych. Efektem traumy psychicznej jest utrudniony powrót do stanu sprzed wystąpienia stresora (czynnika, który wywołał dany uraz psychiczny). Istnieją różne rodzaje traumy, a niektóre z objawów mogą doprowadzić do stresu traumatycznego, czyli zaburzenia nazywanego też stresem pourazowym (zespół lękowy wywołany gwałtownym, zagrażającym życiu lub zdrowiu wydarzeniem), często występującym u żołnierzy i innych osób biorących w jakimś stopniu udział w wojnie.

Rodzaje traumy

Wyróżnia się różne rodzaje traumy, które zależą od źródła ich powstania. W każdym przypadku zarówno objawy, jak i formy leczenia tej formy urazu psychicznego mogą być nieco inne.

Poniżej znajduje się lista najczęściej występujących rodzajów traumy.

1. Trauma wojenna – najsilniejszy rodzaj traumy, który pozostawia w psychice bardzo mocne ślady. Wywołuje ją czynny udział w walce (u żołnierzy), ale także doświadczenie takich sytuacji jak bombardowanie miasta, odgłosy wybuchów czy strzałów, chowanie się w schronach, widok zabitych oraz konieczność emigracji w ucieczce przed wojną. Trauma psychiczna po takich doświadczeniach często przeradza się w PTSD, czyli zespół stresu pourazowego.

1. Trauma z dzieciństwa – ciężkie doświadczenia z dzieciństwa mogą rzutować na całe dorosłe życie, choć w wielu przypadkach doświadczający takiej traumy nie zdają sobie z tego sprawy. Może wywołać ją przemoc fizyczna i psychiczna, a także wykorzystywanie emocjonalne dziecka przez opiekunów (budzenie poczucia winy u dziecka, krytykowanie, ośmieszanie, zawstydzanie, karanie ciszą, szantaż itp.).

1. Trauma po wypadku – udział w wypadku samochodowym, czy tym bardziej lotniczym, często powoduje traumę, nawet jeśli uczestnikowi takiego wydarzenia nie stała się fizyczna krzywda. Może na przykład powodować lęk przed powrotem za kierownicę czy wejściem na pokład samolotu.

1. Trauma po porodzie – dotykająca kobiety, które w sensie fizycznym i/lub psychicznym doznały szczególnie trudnego, stresującego i bolesnego porodu. Dotyczy też sytuacji, w których dziecko zmarło podczas porodu lub niedługo po nim.

1. Trauma po katastrofie lub klęsce żywiołowej – trzęsienia ziemi, powodzie, terroryzm czy tsunami mogą wywołać uraz psychiczny w postaci traumy lub stresu traumatycznego, który wywołuje przede wszystkim strach o życie swoje i bliskich.

Objawy traumy

Choć stawianie diagnozy zaburzenia najlepiej jest zostawić doświadczonemu psychoterapeucie czy psychiatrze, to warto wiedzieć, co może być traumą.

Jakie są objawy traumy?

1. tzw. flashbacki, czyli ponowne „przeżywanie” dramatycznych wydarzeń, które wywołały traumę psychiczną (nawracające intensywne wspomnienia, pełne wyraźnych obrazów i dźwięków, wywołujących stres);
2. uczucie lęku;
3. ataki paniki;
4. koszmary, a w konsekwencji bezsenność;
5. obniżony nastrój, płacz;
6. unikanie sytuacji przypominających o stresorze;
7. problemy z nawiązywaniem relacji społecznych;
8. depresja;
9. napady gniewu, a nawet agresji;
10. wahania nastroju;
11. myśli samobójcze.

Intensywność występowania poszczególnych objawów jest zależna od danej osoby, siły jej przeżyć oraz rodzaju traumy.

Co to uraz psychiczny?

Uraz psychiczny to ślad w psychice człowieka, wywołany przez silne, nagłe pojedyncze bodźce lub mniej intensywne, ale powtarzające się trudne sytuacje bądź wydarzenia. Może występować zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. Trauma jest formą urazu psychicznego.

Uraz psychiczny – objawy

Warto wiedzieć, że urazy psychiczne objawiają się pod różnymi postaciami:

1. objawy somatyczne, np.: zawroty głowy, nudności i wymioty, zaburzony rytm snu, kłopoty z żołądkiem, poczucie ociężałości;
2. objawy poznawcze, np.: dezorientacja, luki w pamięci, problemy z koncentracją, obsesyjne myślenie o stresorze;
3. objawy emocjonalne, np.: niepokój, lęki, poczucie bezradności i przytłoczenia, wstyd, poczucie winy;
4. objawy behawioralne, np.: zaburzenia orientacji czasowo-przestrzennej, utrudnione odczuwanie przyjemności, nadmierna czujność.

Czy da się wyleczyć z traumy?

Osoby, które z powodu wojny lub innych dramatycznych wydarzeń doświadczają urazu psychicznego w postaci traumy, powinny sięgnąć po profesjonalną pomoc. Psycholog lub psychiatra są w stanie pomóc pacjentowi z traumą wyleczyć przykre zaburzenie i powrócić do normalnego funkcjonowania. Specjaliści z SUPER-ego to praktycy z wieloletnim stażem, którzy pracują z różnymi urazami psychicznymi, w tym z traumą wojenną.