„Nie chce mi się”, „później”, „zrobię to jutro”… znasz to? Prawdopodobnie tak; któż nie miewa chwil słabości, gdy praca idzie jak po grudzie i mamy ochotę przełożyć obowiązki na później. O ile takie sytuacje zdarzają się sporadycznie, nie ma w tym nic niepokojącego – jest to zupełnie naturalna reakcja organizmu na zmęczenie. Problem powstaje, gdy takie przekładanie zadań na później stanowi trwały i powtarzający się mechanizm działania. Mamy wtedy do czynienia ze zjawiskiem określanym jako prokrastynacja. Co to jest i jak z nią walczyć?
Co to jest prokrastynacja? To nie lenistwo!
Choć termin ten potocznie utożsamiany jest z lenistwem, w rzeczywistości jest głębszym i bardziej złożonym problemem natury psychicznej. Czym jest prokrastynacja? To celowe i dobrowolne zwlekanie z realizacją zaplanowanych czynności, mimo świadomości pogorszenia swojej sytuacji. Dlaczego nie jest tym samym co lenistwo? Otóż lenistwo to robienie czegoś na minimum albo nierobienie niczego. Może mieć charakter przewlekły lub epizodyczny, a osoba leniwa nie ma wyrzutów sumienia związanych z opóźnieniami.
Prokrastynacja to natomiast intensywna praca… tyle że wykonywana na ostatnią chwilę. Przesuwanie zadań na później, odraczanie i praca tuż przed deadlinem, ze świadomością, że można było to zrobić szybciej, efektywniej i lepiej. Prokrastynacji towarzyszy silny stres i uczucie wyrzutów sumienia, które z kolei obniżają zdolność koncentracji i powodują dalsze opóźnienia w realizacji planów. I tak koło się zamyka. Prokrastynacja jest zjawiskiem stosunkowo częstym, szacuje się, że dotyka około 20% dorosłych ludzi.
Przyczyny prokrastynacji, czyli dlaczego przesuwamy zadania na później?
Z fizjologicznego punktu widzenia, za zjawisko odpowiada rywalizacja pomiędzy układem limbicznym w mózgu (odpowiedzialnym za odczuwanie emocji i przyjemności) z korą przedczołową (odpowiedzialną za procesy planowania). Powodów, dla których prokrastynujemy jest wiele, często są to zaburzenia osobowości, zaburzenia depresyjne, lękowe, ADHD, ale też problemy w życiu prywatnym i zawodowym. Psychologia wyróżnia pięć lęków odpowiedzialnych za prokrastynację:
- lęk przed porażką,
- lęk przed sukcesem,
- lęk przed bezradnością,
- lęk przed izolacją,
- lęk przed intymnością.
Do przyczyn problemów należą też: perfekcjonizm, problemy ze skupieniem, konieczność kontaktu z innymi ludźmi, wychowanie, życie w stresie, poczucie niskiej wartości, depresja. Prokrastynacja najczęściej wynika z połączenia kilku różnych czynników.
Te sposoby myślenia sprzyjają prokrastynacji!
- To jest trudne! – Zakładając, że coś jest trudne mamy tendencję do zwlekania i odkładania tego na później.
- To jest łatwe! – Odwrotna sytuacja. Jeżeli uważamy coś za łatwe, wpadamy w pułapkę myślenia, że zrobimy to szybko i przyjemnie, można więc zostawić to na później.
- Nie zrobię tego dobrze! – Takie myślenie wiąże się z chęcią uniknięcia porażki. Zamiast wykonać zadanie, wolimy je odkładać, by nie musieć konfrontować się z lękiem przed porażką.
- Muszę zrobić to idealnie! – To myślenie podobne do wcześniejszego, gdy boimy się porażki, jednak w tym przypadku perfekcjonizm i chęć wykonania zadania jak najlepiej utrudniają lub uniemożliwiają jego wykonanie.
- Nie mam siły/nie mogę się skupić! – Problemy z koncentracją i skupieniem są częstym powodem odkładania rzeczy na później.
Jak sobie radzić z prokrastynacją? Leczenie
Czy w poradzeniu sobie z problemem może nam pomóc psychologia? Prokrastynacja jest zjawiskiem behawioralnym i jak najbardziej można podjąć odpowiednie działania, mające na celu poprawę motywacji.
W przypadku tego zaburzenia niewskazane jest stosowanie środków farmaceutycznych, które wprawdzie chwilowo mogą poprawić koncentrację, ale nie naprawiają problemu. Najskuteczniejsza będzie terapia behawioralno-poznawcza prokrastynacji (zobacz ofertę SUPER-ego) lub praca z coachem wspierającym rozwój osobisty.
Warto samemu podjąć działania i metody psychologiczne, wspomagające przezwyciężenie patologicznego odkładania czynności na później. Aby odpowiedzieć sobie na pytanie: jak walczyć z prokrastynacją i jak jej zapobiegać, trzeba przede wszystkim odkryć, co jest powodem ciągłego odwlekania pracy. Gdy zdasz sobie sprawę z mechanizmu, przestań zrzucać odpowiedzialność na czynniki zewnętrzne, lecz podejmuj świadome decyzje, wyznaczaj cele i je realizuj, koniecznie skracaj terminy realizacji i buduj dobre nawyki.
W krótkim artykule nie opiszemy technik radzenia sobie z prokrastynacją, dlatego zachęcamy do konsultacji z naszym psychologiem w SUPER-ego, który pomoże Ci zrozumieć, czym jest prokrastynacja. Coaching natomiast wskaże metody samorozwoju i sposobów na przezwyciężenie złych nawyków. Dzięki wytężonej pracy ze specjalistami uwolnisz swój potencjał i znacząco zwiększysz efektywność w pracy.
